Domowa apteczka to nie tylko zbiór plastrów i tabletek — to nasza pierwsza linia obrony w nagłych sytuacjach. Niezależnie od tego, czy skaleczymy się podczas gotowania, potkniemy się na spacerze, czy złapie nas ból głowy w podróży — dobrze wyposażona apteczka daje poczucie bezpieczeństwa i pozwala działać szybko. Warto zatem zadbać o to, by w domu, w aucie i w plecaku na wakacje mieć zawsze pod ręką zestaw najważniejszych środków. Co powinno się w nim znaleźć? Sprawdźmy!

Apteczki obowiązkowe

W Polsce nie ma osobnych wytycznych określających zawartość apteczki pierwszej pomocy w samochodach czy zakładach pracy. Można się jednak wzorować na niemieckich normach DIN (Deutsches Institut fur Normung, z niem. Niemiecki Instytut Normalizacyjny). Jednak często, szczególnie w zakładach pracy, apteczkę warto uzupełnić o dodatkowe elementy.

Apteczka samochodowa

Każdy z nas może stać się uczestnikiem lub świadkiem wypadku drogowego. W takiej sytuacji mamy obowiązek udzielenia poszkodowanym pierwszej pomocy. Może to uratować zdrowie lub życie ofiarom. Warto więc odświeżyć swoją znajomość zasad pierwszej pomocy i zadbać o prawidłowo wyposażoną apteczkę w samochodzie.

Norma DIN 13164 określa podstawowy skład takiej apteczki. Należą do niego:

  • opatrunki indywidualne;
  • zestaw plastrów;
  • szpula przylepca;
  • opaski elastyczne;
  • chusty opatrunkowe;
  • chusta trójkątna;
  • kompresy;
  • nożyczki;
  • jednorazowe rękawiczki;
  • chustki lub środki antyseptyczne do odkażania skóry (np. Oktaseptal zawierający dichlorowodorek oktenidyny i fenoksyetanol);
  • koc ratunkowy;
  • podstawowa instrukcja.

W apteczce samochodowej nie przechowujemy leków do tego nieprzystosowanych np. tabletek czy syropów. Byłyby bowiem narażone na zmiany temperatury i wilgoć. Poza tym decyzja o podaniu leków należy do wykwalifikowanego personelu medycznego.

Apteczka w zakładzie pracy

Zakład pracy to miejsce, w którym mogą się zdarzyć nagłe wypadki, wskutek których konieczne jest udzielenie pierwszej pomocy. Pracodawca jest więc zobowiązany do wdrożenia opracowanego systemu udzielania pierwszej pomocy, którego elementem jest dobrze wyposażona apteczka. To, jaki skład powinna mieć apteczka w danym zakładzie pracy, zależy od:

  • rodzaju zakładu pracy i wykonywanych w nim czynności (inna w biurze, inna w fabryce);
  • rodzaju i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych;
  • liczby pracowników;
  • ryzyka wystąpienia wypadku.

Skład takiej apteczki powinien być szczegółowo przemyślany, aby w razie potrzeby niczego w niej nie zabrakło. Powinna być umieszczona w miejscu ogólnodostępnym i jak najbliżej wyjść ewakuacyjnych. 

Warto także, aby nie tylko specjalnie przeszkoleni i wyznaczeni do niesienia pierwszej pomocy pracownicy, wiedzieli gdzie jest apteczka, w co jest wyposażona oraz jak użyć zawartych w niej środków. Im większa liczba osób ma taką wiedzę, tym większe jest bezpieczeństwo w zakładzie pracy.

Apteczka w zakładzie pracy czy biurze powinna spełniać normy DIN 13157 lub 13169. Mówią one o wyposażeniu apteczki przypominającym pod względem jakości zawartość apteczki samochodowej, lecz różnym jeśli chodzi o ilość środków opatrunkowych, co wynika z większego zapotrzebowania. Jednak warto pamiętać, że w zakładzie pracy przydać się mogą również:

  • ustnik do sztucznego oddychania;
  • środki na poparzenia (woda, panthenol w sprayu, opatrunki hydrożelowe);
  • środki odkażające;
  • środki do przemywania oczu;
  • zestaw do usuwania kleszczy i owadów (dla pracowników pracujących w terenie);
  • opaski uciskowe (stazy).

Coraz popularniejszymi urządzeniami wspierającymi resuscytację są defibrylatory automatyczne i półautomatyczne oraz tzw. asystenci resuscytacji. Znajdujemy je często nie tylko w zakładach pracy, ale i w środkach transportu czy galeriach handlowych.

Warto, aby w apteczce znajdowała się także latarka lub czołówka, co w szczególnych wypadkach zapewni dodatkowe oświetlenie.

Choć nie są wymagane, to w zakładzie pracy mogą przydać się takie sprzęty jak termometr, ciśnieniomierz czy glukometr.

Apteczka domowa

W naszej indywidualnej apteczce domowej warto mieć przede wszystkim leki dobrane wg naszych indywidualnych preferencji (np. te, które nas nie uczulają lub nie są dla nas przeciwwskazane z innych względów). Należą do nich m.in.

  • leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe;
  • leki na kaszel i ból gardła;
  • leki przeciwbiegunkowe;
  • leki i maści przeciwalergiczne na ukąszenia owadów, jeśli często wybieramy spędzanie czasu na świeżym powietrzu;
  • środki łagodzące w przypadku lekkich oparzeń słonecznych (np. Alantan Plus w maści lub Alantan Plus w kremie zawierające alantoinę i pantenol).

W apteczce warto także mieć:

  • termometr;
  • środki do dezynfekcji skaleczeń i ran (np. OKTASEPTAL – poręczny i bezpieczny lek w spray’u, zawierający dichlorowodorek oktenidyny i fenoksyetanol);
  • żele na stłuczenia czy obrzęki;
  • środki opatrunkowe – gaza opatrunkowa, bandaż, plastry, kompresy jałowe, żelowe kompresy;
  • jednorazowe rękawiczki;
  • nożyczki.

Bardzo ważne jest regularne kontrolowanie dat ważności produktów znajdujących się w apteczce, tak aby nie używać środków przeterminowanych. Apteczkę należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci i nie narażonym na zmienne warunki temperatury i wilgotności powietrza.

Apteczka, którą zabieramy na wyjazdy, powinna uwzględnić potrzeby nasze oraz naszej rodziny. Nie zapomnijmy też, że wyposażenie apteczki warto dostosować do rodzaju wycieczki i pory roku.

Co zabrać ze sobą na wycieczkę?

Jeśli wybieramy się w góry, warto zaopatrzyć się w większą liczbę opatrunków, tak aby zawsze można było dobrze opatrzyć skaleczenie, ranę, uraz, skręcenie a nawet złamanie. W czasie forsownych pieszych wycieczek przydają się także plastry na odciski. Dobrze sprawdzają się w tej sytuacji plastry żelowe, gdyż dokładniej chronią „bąbel” i zmniejszają dolegliwości bólowe związane z dalszym marszem. W trasie mogą się także przydać środki na stłuczenia, obrzęki, oparzenia oraz środki odkażające na skaleczenia i rany. Warto mieć z sobą również koc termiczny.

W czasie wycieczki rowerowej zdarzyć się może, iż doznamy zranienia, stłuczenia, urazu głowy a nawet złamania kończyn. Wypady nad wodę mogą się wiązać z koniecznością ratowania osoby topiącej się i warto mieć pod ręką maseczkę do prowadzenia sztucznego oddychania.

Przed wycieczkami powinniśmy też sprawdzić czy mamy dobrze naładowany telefon. Dzięki temu szybko i sprawnie wezwiemy służby ratunkowe, przyspieszając przybycie specjalistycznej pomocy. Dobrze jest zaopatrzyć się także w dodatkowe źródło energii czyli powerbank do podładowania baterii telefonu, szczególnie jeśli wycieczka ma być długa.

Podsumowanie

Apteczka pierwszej pomocy to obowiązkowe wyposażenie samochodu i miejsca pracy, ale na tym jej rola się nie kończy. Dobrze skompletowana, podręczna apteczka w domu (oraz zabieranie jej na wyjazdy i wycieczki terenowe) znacząco zwiększa nasze bezpieczeństwo. W sytuacjach nagłych — skaleczeniach, oparzeniach, bólach czy urazach — szybka reakcja i dostęp do podstawowych środków mogą zrobić ogromną różnicę. Warto być przygotowanym, bo zdrowie i spokój bliskich są bezcenne.

Opracowanie: mgr farmacji Marta Koziarska

Bibliografia

  1. Apteczki według norm DIN, Bezpieczeństwo BHP, 30.01.2018, https://bezpieczenstwo-bhp.pl/blog/blog-o-bezpieczenstwie-bhp/apteczki-wedlug-norm-din, dostęp: 23.04.2025.
  2. Goniewicz M., Goniewicz K., Włoszczak-Szubzda A., Apteczka samochodowa i jej rola w udzielaniu pierwszej pomocy. Ocena stanu wiedzy młodych początkujących kierowców, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, t. 18, nr 4, s. 297–301, https://www.monz.pl/pdf-73319-10140?filename=Apteczka%20samochodowa%20i.pdf, dostęp: 23.04.2025.
  3. Oleszak M.W., Apteczka pierwszej pomocy w zakładach pracy, „Problemy Nauk Stosowanych” 2016, t. 5, s. 157–162.