Skóra dziecka to delikatna bariera ochronna, która dopiero dojrzewa i adaptuje się do otaczającego świata. W pierwszych latach życia jest szczególnie wrażliwa na czynniki zewnętrzne, dlatego wszelkie zmiany na jej powierzchni mogą budzić niepokój rodziców. Wysypka, zaczerwienienie, suchość czy krostki to częste objawy, które mogą mieć różne podłoże – od naturalnych procesów skórnych po reakcje alergiczne czy infekcje. Jak odróżnić niegroźne zmiany od tych, które wymagają konsultacji lekarskiej? Przyjrzyjmy się najczęstszym problemom skórnym u dzieci i sposobom ich pielęgnacji.

Wrażliwość skóry małego dziecka

Skóra maluszka jest o wiele bardziej wrażliwa niż skóra dorosłego. Ma mniej włosów, gruczołów potowych i łojowych oraz melanosomów. Dlatego jest słabiej chroniona przed wpływem czynników zewnętrznych, takich jak:

• zbyt wysoka lub niska temperatura;
• promieniowanie UV;
• substancje toksyczne.

Ponadto dzieci łatwiej tracą wodę z powłok skórnych, gdyż bariera naskórkowa jest u nich jeszcze słabo rozwinięta.

Ciało małego dziecka – szczególnie do około czwartego roku życia – intensywnie się rozwija. Również w skórze i układzie odpornościowym malucha zachodzą dynamiczne zmiany. Mimo to skóra dziecka wciąż różni się od skóry dorosłych zarówno pod względem struktury, jak i funkcji, co może utrudniać diagnozowanie wszelkich problemów. Właściwe rozpoznanie wymaga nie tylko wnikliwej obserwacji, ale także dużej wiedzy teoretycznej i doświadczenia klinicznego.

Otarcia, skaleczenia i drobne ranki

Dzieci są bardzo ciekawe świata i zazwyczaj ruchliwe. Wystarczy więc chwila nieuwagi, aby maluch doznał urazu. Najczęściej są to urazy drobne takie jak otarcia czy zadrapania. Czasem może się pojawić mocniejsze skaleczenie lub większa rana, z której leci krew.

Z większością takich przypadków możemy sobie łatwo poradzić, zachowując spokój, żeby nie przestraszyć dziecka. Taką zmianę skórną wywołaną urazem należy delikatnie przemyć chłodną, bieżącą wodą i mydłem.

Warto ją także zdezynfekować, aby nie dopuścić do zakażenia. Preparaty używane w tym celu nie powinny powodować dolegliwości bólowych ani podrażniać skóry. Warto więc wybrać taki, który jest łagodny, np. środek zawierający połączenie dichlorowodorku oktenidyny i fenoksyetanolu (Oktaseptal). Ma on wygodną formę sprayu i wykazuje działanie ochronne już po pierwszej minucie – bakteriobójcze, wirusobójcze i grzybobójcze.

Gojenie się otarć i małych ranek można także wspomagać lekami do stosowania zewnętrznego, zawierającymi dekspantenol i alantoinę (np. Alantan Plus maść, Alantan Plus krem).

Pamiętajmy, aby z większymi, głębszymi i brudnymi skaleczeniami zgłosić się z maluchem do lekarza. To lekarz będzie wiedział, czy podjąć dodatkowe działania lecznicze takie jak np. szycie rany czy szczepionka (przeciwtężcowa, przeciw wściekliźnie przy ugryzieniach zwierząt).

Reakcje skórne u dzieci – wpływ pielęgnacji i warunków zewnętrznych

Niektóre zmiany skórne mogą być chwilową odpowiedzią skóry dziecka na niewłaściwe dla niej warunki zewnętrzne lub stosowane środki kosmetyczne. Już sama zmiana temperatury otoczenia lub sposobu pielęgnacji może spowodować ustąpienie objawów.

Przegrzanie skóry malucha – jak rozpoznać i leczyć potówki?

Potówki powstają u dzieci wtedy, gdy zaburzony jest odpływ potu z gruczołów potowych. Najczęściej pojawiają się, gdy dziecko przebywa w przegrzanych pomieszczeniach lub jest zbyt ciepło ubrane. Mogą się także pojawić, gdy skóra zostanie zatkana zbyt tłustym i blokującym pot kosmetykiem dla dzieci. Najczęściej pojawiają się na owłosionej skórze głowy, na szyi, na tułowiu oraz w dołach pachowych i pachwinach. Aby pozbyć się tych zmian, należy zadbać o przewiewne tkaniny, odpowiednie kosmetyki oraz o optymalną temperaturę otoczenia.

Pieluszkowe zapalenie skóry – jak rozpoznać i skutecznie złagodzić objawy?

Pieluszkowe zapalenie skóry jest często spotykaną dolegliwością u dzieci. Z jednej strony może być wynikiem zaniedbań higienicznych, co prowadzi do uszkodzenia bariery skórnej pod wpływem drażniącego wpływu moczu lub stolca. Z drugiej strony może być spowodowane infekcją lub reakcją alergiczną na składniki chemiczne zawarte w pieluszce (alergia kontaktowa). Objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem, a w niektórych przypadkach także nadżerkami.

Jak sobie poradzić z tym problemem? Powinniśmy pamiętać o regularnej zmianie pieluszek oraz jak najczęstszym wietrzeniu skóry dziecka. Warto także metodą prób i błędów znaleźć taki rodzaj pieluszek, jaki będzie najbardziej komfortowy dla delikatnej skóry malucha.

Gojenie skóry można wspierać preparatami leczniczymi z alantoiną i dekspantenolem (np. Alantan Plus maść, Alantan Plus krem). Niektóre większe nadżerki mogą wymagać odkażenia np. preparatem OKTASEPTAL, który jest lekiem antyseptycznym, zawierającym połączenie dichlorowodorku oktenidyny i fenoksyetanolu.

Kontaktowe zapalenie skóry u dzieci – co je wywołuje i jak sobie z nim radzić?

Kontaktowe zapalenie skóry jest wynikiem zetknięcia się jej z zewnętrznym czynnikiem wywołującym reakcję zapalną. Najczęściej tego typu schorzenie mogą wywołać konserwanty, detergenty albo substancje zapachowe, obecne w kosmetykach do pielęgnacji dzieci, pieluszkach lub ubrankach. Z tego też powodu zmiany rumieniowo-złuszczające, obrzęk i pęcherzyki na skórze mogą powstać w każdym miejscu ciała.

Właściwym postępowaniem jest znalezienie alergenu powodującego to uczulenie i usunięcie go z otoczenia dziecka. Jeśli będzie potrzebne dodatkowe działanie przeciwhistaminowe lub przeciwzapalne, taką decyzję powinien podejmować lekarz.

Zmiany skórne będące wynikiem chorób przewlekłych

Dosyć często nasze dzieci cierpią na przewlekłe choroby skóry. W tym wypadku dla wdrożenia właściwego postępowania leczniczego najważniejsza jest dokładna diagnostyka. Lekarz, po ustaleniu przyczyny choroby, określi odpowiednie postępowanie farmakologiczne i niefarmakologiczne. Poniżej kilka przykładów najczęstszych chorób skórnych u dzieci.

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry to choroba zwykle rozpoczynająca się we wczesnym dzieciństwie. Jest to schorzenie zapalne o przewlekłym lub nawrotowym charakterze.

Najprawdopodobniej w podatności genetycznej leży zwiększona wrażliwość chorego dziecka na alergeny środowiskowe (pokarmowe, powietrznopochodne, antygeny drobnoustrojów). Podejrzewa się również, że u części chorych mogą powstawać przeciwciała przeciw własnym antygenom np. przeciw keranocytom.

Bariera skórna u tych dzieci nie funkcjonuje prawidłowo, a odpowiedź immunologiczna jest zaburzona.

AZS charakteryzuje się dojmującym świądem skóry. Zmiany pojawiają się najczęściej na skórze twarzy (policzki, czoło, broda) oraz odsiebnych częściach kończyn. Nie znajdujemy ich za to w okolicach łojotokowych i okolicy pieluszkowej. W późniejszym wieku możemy wyprysk znaleźć także w okolicach zgięć stawowych i na karku.

Zmiany skórne w atopowym zapaleniu skóry łatwo też ulegają nadkażeniu bakteryjnemu (szczególnie przez gronkowca złocistego), gdyż mikrobiom skóry jest nieprawidłowy. Niewielka część dzieci (ok. 3%) może wykazywać objawy zakażenia wirusowego (wirus opryszczki).

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS)

Zmiany w łojotokowym zapaleniu skóry występują w obrębie owłosionej skóry głowy (ciemieniucha), fałdów skórnych oraz okolicy pieluszkowej. Mają one charakter rumieniowo-wysiękowy i tendencje do złuszczania się tłustych, żółtych łojotokowych strupów. Przyczyną ich powstawania jest wpływ hormonalny androgenów matki w okresie ciąży. Zmiany te łatwo nadkażają się drożdżakiem Candida albicans.

Opryszczkowate zapalenie skóry

Opryszczkowate zapalenie skóry jest chorobą, w której zmiany skórne są powiązane z enteropatią glutenozależną. Wykwity w formie grudek, zmian rumieniowych, pokrzywki oraz drobnych pęcherzyków znajdujemy najczęściej na łokciach, na kolanach, na pośladkach, w okolicy krzyżowej, na owłosionej skórze głowy oraz na twarzy. 

Choroba przebiega z dużym świądem i pieczeniem skóry. Związana z tą chorobą nietolerancja na gluten ma różne natężenie – od całkowitej nietolerancji do indywidualnego progu tolerowanego spożycia.

Łuszczyca

Na rozwój tego schorzenia mają wpływ czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne. Charakterystyczną dla łuszczycy zmianą skórną jest płaskowyniosła czerwona grudka pokryta białosrebrzystą łuską. Zwykle takie łuski możemy znaleźć na owłosionej skórze głowy, w okolicy krzyżowej oraz na łokciach i kolanach. U niemowląt pocieranie skóry pieluchą może wywołać wyprysk w tej okolicy. U dzieci pojawia się czasem postać kropelkowa, w której zmiany rozsiane są po całym ciele.

Trądzik wczesnodziecięcy

U około 20% noworodków można zauważyć na twarzy zmiany podobne do drobnych zaskórników – zwykle zamkniętych (białych) lecz czasem otwartych (czarnych, tzw. wągrów). Mogą one w okresie niemowlęcym zmienić się w wykwity grudkowe, krosty przypominające trądzik młodzieńczy.

Najprawdopodobniej zmiany te są spowodowane wpływem matczynych androgenów na gruczoły łojowe u dziecka. Tego typu trądzik zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy.

Podsumowanie

Delikatna skóra malucha wymaga szczególnej troski. Jeśli zauważysz niepokojące zmiany skórne, warto skonsultować się z lekarzem, który wskaże odpowiednie postępowanie i, jeśli zajdzie taka potrzeba, dobierze właściwą terapię.

Opracowanie: mgr farmacji Marta Koziarska

Bibliografia

1. Czarnecka-Operacz, M., Gollnick, H., 2018. Trudności diagnostyczne w leczeniu zmian skórnych u dzieci. W: Lekarz POZ, 3/2018, v.4, s. 211–226.
2. Bartkiewicz, B., Dura-Jastrzębska, M., Jazienicka, I., 2006. Wybrane dermatozy wieku dziecięcego. W: Nowa Pediatria, R. 10, nr 2 (2006), s. 51–56.
3. OKTASEPTAL, (0,10 g + 2,00 g)/100 g, aerozol na skórę, roztwór – Charakterystyka Produktu Leczniczego, 2023.